Pistolet P-64 – polski pistolet samopowtarzalny na nabój 9 mm Makarowa, skonstruowany po II wojnie światowej. Pierwszy powojenny pistolet polskiej konstrukcji produkowany seryjnie. Przepisowa broń służbowa Wojska Polskiego i służb mundurowych od lat 60. XX wieku. P-64 był do niedawna najmniejszym pistoletem zasilanym nabojem 9 mm Makarowa.

Roboczą nazwą pistoletu był skrót „CZAK”, który jest używany do dzisiaj w potocznej nazwie pistoletu. Pistolet opracowany był przez zespół konstruktorów Zakładu Broni Strzeleckiej Centralnego Badawczego Poligonu Artyleryjskiego. Jego twórcami według kolejności w dokumencie patentowym nr 54822 są następujący oficerowie Ludowego Wojska Polskiego: Mieczysław Adamczyk, Witold Czepukajtis, Romuald Zimny, Henryk Adamczyk, Stanisław Kaczmarski, Jerzy Pyzel. Przedmiotem zastrzeżeń patentowych jest wyłącznik w kształcie wydłużonej płytki, przesuwającej się w szkielecie. Umożliwia on zabezpieczenie pistoletu przed przedwczesnym i przypadkowym strzałem. Skrót pochodzi od pierwszych liter nazwisk konstruktorów broni, poza literą „P” – Jerzy Pyzel, który przystąpił do zespołu konstrukcyjnego po ustaleniu już nazwy.  Natomiast litera „A” dotyczy obydwu konstruktorów z tym samym nazwiskiem.

Prace nad pistoletem rozpoczęły się w 1958 roku, po ogłoszeniu konkursu na projekt pistoletu wojskowego, na nowo przyjęty jako standardowy w Układzie Warszawskim nabój 9 mm Makarowa[2]. W związku z konkursem powstało kilka prototypów:

WiR wz. 1957 – Piotra Wilniewczyca i Stanisława Rojka
pistolet wz. 58
CZAK model M (wersja milicyjna – pierwotnie opracowana na nabój 9 mm krótki Browning)[2],
CZAK model W (wersja wojskowa)
Model wojskowy różnił się od milicyjnego masą mniejszą o 20 g, lufą dłuższą o 8 mm, szerokością mniejszą o 4 mm i wysokością o 2 mm, większą długością całkowitą o 5 mm, oraz większą pojemnością magazynka o jeden nabój. Różniły się też mniejszą siłą nacisku na spust przy samonapinaniu o 30 N.

Badania techniczne i eksploatacyjne prototypów przeprowadzone w 1961 roku wykazały, że wymagania najlepiej spełnia pistolet „CZAK” w wersji milicyjnej. Prototyp ten skierowano do dalszego udoskonalenia i przystosowania do produkcji seryjnej. W połowie lat sześćdziesiątych rozpoczęto produkcję seryjną tych pistoletów i zaczęto wprowadzanie ich na uzbrojenie wojska i Służby Bezpieczeństwa pod oficjalną nazwą: 9 mm pistolet wz. 1964 i skrótem P-64, gdzie zaczął wypierać radziecki pistolet TT.

Wkrótce po wprowadzeniu pistoletu P-64 do uzbrojenia okazało się, że dobrze spełnia rolę broni przeznaczonej do ukrytego przenoszenia i samoobrony, ale jego wartość jako broni wojskowej jest niska. Dlatego w WITU rozpoczęto prace nad pistoletem lepiej spełniającym wymagania Wojska Polskiego. Efektem tych prac były prototypowe pistolety P-70 i P-75. Ostatecznie następcą P-64 w armii został wprowadzony do uzbrojenia na początku lat 80. P-83. Mimo zakupu dużej liczby nowszych pistoletów P-83 a następnie Walther P99, policja w Polsce nadal używa tej broni, a termin całkowitego jej wycofania z jednostek policji jest nieznany.

Wycofane ze służby pistolety P-64 są eksportowane na rynek cywilny w USA, a w 2008 roku 1000 pistoletów zostało podarowanych armii Libanu.

P-64 działa na zasadzie wykorzystania energii odrzutu swobodnego zamka, którego ruch po strzale hamowany jest tylko siłą bezwładności i siłą sprężyny powrotnej. W pistolecie zastosowano mechanizm spustowy z samonapinaniem typu Double Action. P-64 wyposażony w wyłącznik umożliwiający strzelanie wyłącznie ogniem pojedynczym, mechanizm uderzeniowy typu kurkowego z kurkiem odkrytym, oraz bezpiecznik skrzydełkowy, spełniający funkcję zwalniacza kurkowego. Zabezpiecza on broń zarówno przy zwolnionym, jak i przy napiętym kurku oraz umożliwia wprowadzenie naboju do komory nabojowej w położeniu odbezpieczonym i zabezpieczonym. Sprężyna uderzeniowa walcowo-śrubowa działa na kurek poprzez żerdź umieszczoną w tylnej, dolnej części chwytu. W zamku znajduje się wskaźnik obecności naboju w komorze nabojowej.  Po wystrzeleniu ostatniego naboju zamek zostaje w tylnym położeniu. Do zasilania stosuje się magazynek wymienny pudełkowy, jednorzędowy o pojemności 6 nabojów. Pistolet posiada stałe przyrządy celownicze, celownik szczerbinkowy ustawiony na 50 m.  Lufa ma 4 bruzdy prawoskrętne. Pistolet ma prostą budowę i niewielką masę. Wadami pistoletu jest niewłaściwie wyprofilowany i zbyt krótki chwyt pistoletowy, zbyt mała pojemność magazynka i za duża siła nacisku na spust przy samonapinaniu. Pistolet był produkowany kosztowną metodą obróbki skrawaniem.

Do wad broni należał m.in. silny i nieprzyjemny odrzut, krótki chwyt i mała pojemność magazynka.

 

 

Źródło: Wikipedia